• top stories
  • read
  • newsarchive
  • by deepjournal
18 April 2007
|
Read in English
Dit artikel is deel van de serie Willem Middelkoop-On current economic developments.
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
Willem Middelkoop over de economie - 18 april 2007
Een serie gesprekken tussen economiejournalist Willem Middelkoop en Daan de Wit over de economische actualiteit.
Beluister het gesprek. MP3, 18 minuten, 17 Mb. Lees het transcript.
Deze serie staat los van de gesprekken met Middelkoop zoals deels al gepubliceerd op DeepJournal en gaat over de actualiteit.

Het gesprek van vandaag gaat over het het manipuleren van de beurzen door het Plunge Protection Team; de oplopende geldontwaarding; de rol van hedgefondsen bij het opkopen van Europese waarde met dollars die straks niet veel meer waard zijn; de olieprijs in relatie met een komende oorlog met Iran; de huizenmarkt; de onstabiele dollarsituatie; het gevaar dat pensioenfondsen lopen door hun beleggingen in dollars en het gebrek aan beleggingen in goud.
-
Daan de Wit: Het is 18 april 2007. Mijn naam is Daan de Wit en ik spreek met Willem Middelkoop, die in zijn tuin zit met meeuwen op de achtergrond. Willem, vorige keer hebben we het gehad over de huizenmarkt, wat zijn volgens jou nu de belangrijkste issues?
Willem Middelkoop: De huizenmarkt blijft natuurlijk enorm belangrijk. Die gaat de Amerikaanse economie onder druk zetten. Een andere belangrijke ontwikkeling die de laatste maanden steeds duidelijker wordt is dat, om de recessie van 2002/2003 op te vangen, de rente internationaal extreem verlaagd is door bankiers om daarmee mensen te stimuleren om meer geld te gaan lenen. Dat hebben mensen dus ook massaal gedaan waardoor de hoeveelheid nieuw geld is gegroeid met circa 10 tot 15%. In Rusland stijgt dat zelfs jaarlijks met 40%, daar komt jaarlijks 40% nieuw geld bij, maar ook India, China en Japan zien we die geldgroei zich voordoen en in Europa komt er 10% nieuw geld bij per jaar.
Hoe komt dat nieuw geld nou in omloop? Banken zijn in feite geldscheppende instanties en kunnen als het ware geld te voorschijn toveren. Dus als je een nieuwe hypotheek of lening afsluit dan wordt dat geld eigenlijk ter plekke in de computer bij de bank gecreëerd. Dat zie je af aan je rekeningafschriften, er hoeft dus niet eens geld gedrukt te worden. Zelfs de meeste van mijn collega's geloven niet dat dit zo is maar het is echt waar. Banken zijn geldscheppende instanties die geld mogen creëren uit het niets; gouddekking bestaat al heel lang niet meer, en zien we dus een enorme berg extra geld ontstaan in de hele wereld elk jaar waarmee een wereldwijd herstel is gecreëerd in de afgelopen jaren. Daardoor lijkt het weer goed te gaan, het gaat ook weer goed, maar het gevolg is dat er veel meer geld is en de hoeveelheid grondstoffen blijft hetzelfde, of neemt zelfs elk jaar iets af omdat er wat van opmaken. Wat je nu dus ziet is dat de grondstoffen ten opzichte van geld enorm aan waarde aan het stijgen zijn. Het maakt niet uit of nou zink, olie of goud is; al die prijzen gaan omhoog. Maar je ziet het ook terug in de huizen en grondprijzen die enorm stijgen, we kunnen nou eenmaal niet ineens miljoenen extra huizen creëren. Dat lijkt dus een hele gezonde ontwikkeling, maar als je dat gaat corrigeren met koopkrachtverlies, dan kom je erachter dat de prijzen nominaal wel omhoog gaan maar niet relatief. Een huis wat nu 200.000 euro kost heeft een hele andere waarde dan een huis wat in het jaar 2000 € 200.000 kostte (omgerekend 440.000 gulden). Je kocht een biertje en frietje voor 2 gulden in 2000 en daar betaal je nu 2 euro voor. Het koopkrachtverlies is enorm, de geldontwaarding is enorm en ik denk dat die ontwikkeling van geldontwaarding doordat er steeds meer geld wordt gecreëerd, dat is een van de allerbelangrijkste dingen is om te begrijpen.

Eigenlijk zie je dus dat we in een inflationair scenario terecht komen waarbij steeds meer geld wordt gecreëerd en die geldontwaarding steeds groter gaat worden. Je kan veel beter geld lenen in een inflationair scenario dan geld bezitten, want als je spaargeld bezit en op de bank hebt staan dan wordt dat steeds minder waard, je hypotheek daartegenover wordt ook veel minder waard maar dat is juist heel prettig.
Mensen die in de Weimar-republiek in Duitsland leefden en die gierende inflatie hebben meegemaakt in de jaren '20 van de vorige eeuw, iets wat we nu overigens ook zien in Zimbabwe een inflatie van duizenden procenten per jaar, en die spaargeld hadden hielden geen cent meer over. En iedereen die geld had geleend zat goed want de waarde daarvan verdampte. Dus wat ooit een hele dure lening was uan in je een dergelijk scenario heel makkelijk terug betalen. Wat ik mensen ook altijd adviseer als ze een goede baan hebben: ‘Neem maar een tophypotheek, zet die rente lekker laag en lang vast en zal je zien dat je hypotheek verdampt over 30 jaar in zo'n scenario.'

Daan de Wit: Ik heb begrepen dat het in Amerika niet mogelijk is om de rente voor lang vast te zetten in de ‘sub-prime lendersmarket', termen als liar loans en predatory lending komen daarbij omhoog. Je schreef op je site over de instortende huizenmarkt: ‘En dus zette het Plunge Protection Team, het PPT, om precies kwart over acht weer alle sluizen open. De koersen vlogen omhoog.'Als dat waar is dan worden we toch enorm belazerd en dan is het toch de grote vraag waarom dat geen voorpaginanieuws is?
Willem Middelkoop: Het is heel moeilijk te bewijzen dat er wordt ingegrepen dat er wordt ingegrepen op financiële markten, dat financiële markten ondersteunt worden. Het is een gegeven dat het Plunge Protection Team bestaat, dat is een populaire naam voor de Presidential Workinggroup Financial markets die in 1987 is opgericht. Na de crash van 1987 begreep de financiële wereld wel dat je een club moet hebben, die rust kan brengen op de markt in tijden van een crash of crises. Het Plunge Protection Team lijkt veel vaker actief te zijn de laatste tijd. Dus niet alleen bij crises maar ook op doordeweekse dagen, alleen is er slechts ‘circumstantial evidence' (indirect bewijs) voor. Er is dus geen hard bewijs voor en journalisten kunnen nou eenmaal geen verhalen maken met wat suggesties en aanwijzingen. Ze zitten allemaal op harde bewijzen en bronnen te wachten en die zijn er nou eenmaal niet. Er zijn wel wat rapporten geschreven door een met name Canadese vermogensbeheerders die alle aanwijzingen op een rijtje hebben gezet. Voor mij is het inmiddels geen vraag meer of de koersen worden ondersteunt, het is heel duidelijk dat in Amerika echte verliezen niet meer worden toegestaan op Wall Street. De afgelopen duizend handelsdagen is het één keer voorgekomen dat de Dow Jownes meer dan 2 % is gedaald op een dag en dat werd toegeschreven aan kapotte computers dus dan weet je ongeveer wel hoe de vlag erbij hangt.

Daan de Wit:
Precies. Maar het NRC schreef op 12 april: “Scheef gegroeide economie weer in balans.” De eerste zin luidde: “Het gaat weer goed met de economie volgens het IMF.” Wat moeten we daar dan van denken?
Willem Middelkoop: Door enorm veel geld te creëren, door mensen veel te lenen en door enorme investeringsprojecten aan te gaan daardoor lijkt het weer goed te gaan en daardoor gaat het zelfs ook weer goed. De economie groeit wel weer, maar dat is op een hele kunstmatige manier gegaan. Er is niet een spuit met doping in de economie gestopt maar er zijn wel honderd spuiten met doping in de economie gestopt. De grote vraag is alleen Wanneer is die doping uitgewerkt en wat hebben al die zware medicijnen voor bijwerkingen? Je ziet dat nu al bij de ontploffende huizenmarkt dat de gebruikte medicijnen om de recessie van 2002/2003 te bestrijden wel hele zware bijwerkingen hebben. Recessies moet je gewoon hun werk laten doen, dat is een natuurlijk reinigingsproces in de economie. Maar de recessies van nu zijn te gevaarlijk geworden voor ons financiële systeem en dus worden te vuur en te zwaard bestreden. Wat je dan krijgt is een half gelukt recessie die halverwege wordt afgebroken en wordt opgevangen met een gecreëerde luchtbel. Maar hoe groter die luchtbel wordt, hoe groter de klap achteraf is want die recessie komt hoe dan ook wel weer terug.

Daan de Wit:
Een belangrijk onderdeel van het probleem heeft ook te maken met de dollarreserves van China, Japan en Rusland maar nu lees ik bij Bloomberg dat we alleen maar letten op de officiele dollarreserves van China, Japan en Rusland maar dat zou maar gaan om 60% van het totaal. De andere 40 % zou gaan om geld dat er niet ligt maar waarmee buiten het zicht wordt geïnvesteerd, iets wat invloed kan hebben op de financiële markten.
Willem Middelkoop: Er zijn enorme tekorten in Amerika nu, maar vooral in de toekomst zijn er ongedekte verplichtingen ter waarde van 60 duizend miljard. Er is vrijwel niemand meer die gelooft dat Amerika op termijn (10 tot 30 jaar van nu) welvarend kan blijven en de voordelen kan behouden die ze nu heeft. De dollar kan worden gebruikt om grondstoffen mee te kopen. De hele wereld moet dollars kopen om daarmee grondstoffen te kunnen kopen, terwijl Amerika als enige de dollars gratis kan drukken en daarmee die grondstoffen kopen. Dat verklaart ook waarom een op de vier vaten olie -25 procent van alle olie- gaat naar 5 procent van de wereldbevolking, de Amerikanen.
Amerikanen hebben een enorm voordeel gehad dat de dollar de wereldreservemunt is geweest de laatste vijftig jaar. De dollar stond aan de basis van het hele financiële systeem. Wat voor economen nu duidelijk is geworden, is dat de komende tien tot twintig jaar de rol van de dollar steeds kleiner gaat worden. Wat van belang is, is dat de hele wereld vol ligt met dollars. Het geld ligt voornamelijk in China, Japan en vooral in India. Er ligt veertig procent gewoon overal bij janenalleman en iedereen kan besluiten die dollars in te wisselen voor andere valuta of daar grondstoffen van te kopen. Die ontwikkeling is bezig; er zijn meer mensen die dollars verkopen dan kopen. Daardoor zakt de dollar dus in waarde. Er is nu iets heel belangrijks om op te letten. Wij kijken altijd naar de waarde van de euro in dollars uitgedrukt. Die is nu 1.36, dus de dollar is zwak en de euro is sterk. Ik krijg voor 1 euro, 1 dollar 36. Dat was 3 jaar geleden ook zo, dat was een record wat we tot nu toe hebben gehad in het bestaan van de euro. Maar als je kijkt naar de waarde van de dollar uitgedrukt in andere valuta, dan kom je uit bij de dollarindex. De dollar is al twintig jaar niet onder het indexgetal 80 gekomen. Deze staat nu op 82. Als die dollar nu nog wat verder gaat verzwakken, dan zouden we onder die 80 vallen. Dan zou je een dollarpaniek kunnen krijgen op de financiële markten. En tegen die tijd moet je de documentaire “De dag dat de dollar valt” van de VPRO nog maar eens opstarten. Maar voorlopig zitten we dus nog boven die 80. Dat is een belangrijke index die ik in ieder geval goed in de gaten houd. Wat je ook kan stellen, is dat als de euro door de 1,40 gaat, het weer spannend begint te worden. Ik denk dat je dan ook meer onrust zal krijgen op de financiële markten.

Daan de Wit:
Gisteren schreef AP ‘ Dollar weakness reaches new benchmark '. De Britse pond is nu meer waard dan 2 dollar.

Willem Middelkoop: Ja. De pond is nu zo sterk geworden, dat hebben we al een tijd niet gezien. De euro staat op het hoogste niveau in twee jaar. Maar het gaat dus eigenlijk om de waarde van de dollar afgezet tegen al die valuta. De pond, de euro, de Japanse yen. Dat is dus die dollarindex, die is al twintig jaar niet onder indexgetal 80 terecht gekomen. En die staat nu net onder de 82 (81.7). En zou die onder de 80 zakken, dan raad ik vrienden en bekenden aan toch wat meer geld van de bank te halen en in ieder geval al je dollarbezittingen te verkopen zo lang je dat nog niet hebt gedaan.


Daan de Wit:
Even over de olieprijs, de kans dat Iran gaat worden aangevallen is nog steeds groter dan dat het niet zo zou zijn...
Willem Middelkoop: Ik raad iedereen aan om het laatste boek van Scott Ritter maar eens te bestellen. Amerikaanse boeken zijn bij Amazon vreselijk goedkoop. Je betaalt meestal 17-18 dollar, ik geloof dat het boek van Scott Ritter ook 17 dollar is. Met die lage dollarwaarde is dat dus 13 euro. Dan krijg je een prachtig boek van Scott Ritter, dat was een wapenexpert van de VN die verboden wapens van Saddam Hussein moest vinden een aantal jaar geleden. Die heeft toen ooit al onthuld dat die jacht op massavernietigingswapens in Irak een vergeefse jacht was – omdat die wapens er niet waren. Toen geloofde niemand hem. Hij heeft dus nu veel geloofwaardigheid gekregen omdat alles wat hij schreef over Irak blijkt te zijn uitgekomen. Hij heeft nu een boek geschreven met weer de ware feiten rondom de eventuele aanval op Iran. En hij onthult daarin dat John Bolton inderdaad het spel meespeelt dat de Israëli's willen. De Israëli's willen Amerika in dat conflict lokken. Iran wil zelf ook graag een conflict, want als je het boek leest dan kan je ook lezen dat Iran alleen maar als overwinnaar tevoorschijn kan komen. Amerika kan heel veel met luchtaanvallen, maar Amerika is niet in staat om Iran te bezetten. Iran is een heel sterke en trotse natie, die kan voor heel veel onheil zorgen. En die zal echt de oliemarkt gaan verstoren. Als er één raket wordt afgeschoten op Iran, dan komt er een orgie van geweld in de Perzische Golf, dat voorspelt Scott Ritter. Ik deel die mening ook met hem.

Daan de Wit: Maar de olieprijs?

Willem Middelkoop: Die kan volgens mij alleen maar verder omhoog, ook los van alles wat er met Iran speelt. Ik volg de cijfers over de wereldwijde vraag en aanbod en we hebben nu voor het eerst een situatie bereikt waarin de vraag naar olie drie jaar lang groter is dan het aanbod. We hebben vaak gesproken over peak oil en eventuele problemen in de toekomst als de vraag groter wordt dan het aanbod. Maar de toekomst is nu, want in 2006 was de vraag naar olie 100.000 vaten groter dan het aanbod. Dan hebben we het over 100.000 vaten per dag. Dit jaar is het tekort opgelopen tot 700.000 vaten per dag en voor volgend jaar wordt ook een tekort voorspeld. Dus dat zijn al drie jaar op rij met een tekort aan olie. En dan hoeft er nog niet eens een conflictje bij te komen in de Perzische Golf.


Daan de Wit:
Nog even over de hedgefondsen, je kunt geen krant meer openslaan of je leest over de rovers, de sprinkhanen die alleen maar opkopen en weer doorverkopen. De PCM-deal is mislukt, de Hema wordt verkocht, ABN staat in de uitverkoop. Staat heel Nederland in de uitverkoop?

Willem Middelkoop: Nederlandse en Europese bedrijven zijn relatief goedkoop in vergelijking met Amerikaanse bedrijven. Daarbij speelt ook nog mee dat die hedgefondsen - private equity bedrijven - die dit soort bedrijven opkopen, werken met heel veel geleend geld. En als jij als Amerikaan in Europa een overname doet en daar heel veel dollars voor leent en weet dat die dollar verder gaat dalen – wat iedereen verwacht in de toekomst - dan maak je dus een enorme winst op de waardestijging van je Europese belegging. Voeg het feit dat je veel dollars hebt geleend om dat te financieren bij het feit dat Europese bedrijven relatief goedkoop zijn: die kun je relatief goedkoop kopen en daar kun je allerlei trucjes mee uithalen zoals we bij PCM ook hebben gezien. PCM is toch in feite voor een groot gedeelte leeg getrokken in 3 jaar tijd.
Door de lage rente kunnen dit soort private equity bedrijven en hedgefondsen heel makkelijk geld lenen. Laten we het voorbeeld van een hedgefonds nemen. Een hedgefonds met een eigen vermogen van 10 miljard en rentekosten die het afgelopen jaar 5 miljard waren. Dit soort fondsen zijn met enorme hefbomen aan het speculeren. Ze lenen enorm veel geld om posities mee aan te gaan. Het is Monopoly spelen, maar dan voor de echt grote jongens.
We zitten nu in een scenario waarbij het wereldwijd eigenlijk heel goed gaat. Er lijken bijna geen risico's te zijn voor een belegger. Zelfs Allan Greenspan heeft twee jaar geleden een speech gegeven waarin hij vertelde dat de historie laat zien dat onbarmhartig wordt gerekend met de perceptie dat risico's laag zijn op de financiële markten. Je kunt wachten op een periode waarin er links en rechts allerlei klappen voorkomen. En als alle luchtbellen gaan klappen en er enorme schade ontstaat en enorme verliezen ontstaan, dan moet je niet raar opkijken dat hele grote verliezen worden geleden bij pensioenfondsen, zoals we dat ook hebben gezien tussen 2000 en 2003. En ik geloof niet dat pensioenfondsen iets geleerd hebben van wat er toen is gebeurd. Pensioenfondsen speculeren nog steeds op dat het allemaal goed blijft gaan en dat je eigenlijk niet veilig hoeft te beleggen en allerlei risico's op je kunt nemen. Er is in Nederland geen pensioenfonds welke belegt in iets dat vroeger standaard was; zoals bij vermogensbeheerders die vijftig procent van haar portefeuille gewoon in fysiek hout heeft belegd. Het zit allemaal belegd in papier en aandelen, obligaties en andere waardepapieren. Het is allemaal op papier, allemaal beloftes op toekomstige rendementen, toekomstige opbrengsten. Je moet maar hopen dat al die beloftes worden nagekomen.

Nog een laatste opmerking Daan. Ik schrijf niet meer bij Inveztor; ik werk niet meer mee aan de http://www.inveztor.nl/waar mijn weblog en columns verschenen. Ik schrijf een maandelijkse column voor Penthouse en ik ga een twee-wekelijkse column schrijven voor het ledenblad van de VEB, de Vereniging voor Effectenbezitters. Maar voor de rest zijn er in Nederland geen openbare columns meer van mij op internet te vinden op dit moment. Ik ben bezig met een nieuwe Engelstalige nieuwsbrief voor beleggers en ik ga mijn eigen website openen maar daarover meer als hij klaar is.

Daan de Wit: OK Willem dank je wel, ik spreek je volgende maand weer.

Willem Middelkoop: OK.
-
Het transcript is verzorgd door Pieter Navis en Laurens Foudraine.
DeepJournal
Sign up for the free mailing list.